”Help, een vlieg op de net geverfde deur”

We zitten in de glazen vergaderzaal op de eerste verdieping. Fles Spa Rood op tafel, koffie en thee. Modern bureau met zwarte stoelen, verder geen poespas. Sam, 68 jaar en derde generatie Leertouwer in jeans en lichtblauw overhemd. Juriën, 41 jaar en vierde generatie van het Delftse schildersbedrijf, in stemmig zwart. Zestien jaar werken ze samen sinds de dag waarop de sollicitatiebrief in de bus viel. 

Je werd aangenomen.

Juriën: “Ja. De praktijk in de proefperiode viel niet mee hoor. Ik deed mijn best, maar door druipers en slingers werd ik gedegradeerd tot schuurwerk. Toen dacht ik “laat ik maar stoppen met mee-schilderen”. Ik had echter intussen wel een kijkje gekregen in de levendigheid van het bedrijf en de humor van de keet en dat beviel me. Bovendien voelde ik dat ik door mijn marketing en communicatie-achtergrond op een andere manier een bijdrage zou kunnen leveren aan het bedrijf.”

Je hebt in je jeugd nooit één plintje geschilderd. Wat maakte dat je toch ineens openstond om te gaan werken in het bedrijf van je vader? 

Jurïen: “Ik had heel leuk werk waar ik nog genoeg kansen had, maar ik ging toch op zeker moment nadenken over waar ik vandaan kwam. Dat mooie schildersbedrijf dat al zo lang bestond en ik nog kende van mijn opa en waarom er bij mij eigenlijk nooit interesse was geweest. Toen ik het vanuit mijn beroep ging bekijken, zag ik wel kansen. De schilderswereld is een vrij conservatieve wereld. Ze leveren mooi ambachtelijk werk, maar hoe ze het bedrijf naar buiten toe verkopen of met grote instellingen communiceren, is vaak niet heel professioneel. Ik raakte enthousiast. Ik had het idee dat ik het verschil zou kunnen maken.”

Sam: “Daar komt bij dat ik worstelde met de toekomst van het bedrijf. Ik had weleens een paar mensen geprobeerd als opvolgers, maar er was er geen een bij die genoeg passie of talent had. Het maakte dat ik mijn bedrijf niet verder wilde uitbreiden. Met vijftien schilders in dienst kon ik het werk prima aan en ik had er ook niet te veel stress van.”

En toen gingen vader en zoon met elkaar in zee. Waarin verschillen jullie qua karakter?

Sam: “Ik leef vrij netjes en regelmatig en ik maak me niet zo snel zorgen. Ben optimistisch van aard.”

Juriën: “Ik ben iets stressgevoeliger, kan nog weleens verhit en heftig zijn.” Lachend: “Misschien dat ik daarom ook minder haar heb. Mijn vader is vrij ontspannen en redelijk van zichzelf. Wat fijn is want met zo’n verhouding kun je in conflicten goed samenwerken. Ik ben wat resoluter. 

Sam: “Ik ben van nature wat meer verlegen, maar dat heb ik door mijn schilders wel afgeleerd. Die vroegen gerust aan particuliere klanten of ze naar het toilet mochten of misschien een bakkie koffie konden krijgen. Door hun heb ik me sociaal vrij leren voelen en dat was toen nodig om contacten te leggen en klanten te krijgen.”

Juriën: “Mijn vader heeft meer geduld dan ik. Toen we nog veel particulieren deden en iemand belde dat er een blaadje van een boom in het net geverfde raam terecht was gekomen, ging hij ernaartoe om de situatie ter plekke te bekijken.”

Sam: “Of er was een vlieg op een net geverfde deur gevlogen. De klanten wilden eigenlijk gewoon aandacht en daar kon ik goed mee omgaan. Ik had weleens de indruk dat ze me lieten komen om niets, maar omdat ze het leuk en gezellig vonden.” Weer die schaterlach.

Een geschiedenis als een schelmenroman

Humor verbindt hun, zoveel is zeker. Tijdens het gesprek wordt er veel en uitbundig gelachen. Je voelt de lol die ze met elkaar hebben en het respect dat eruit spreekt. En in alles voel je hun bevlogenheid die al vier generaties in het dna van Leertouwer huist. 

Ondanks dat ze geen van beiden op de steiger zijn opgevoed. Sam werkte in zijn jonge jaren namelijk eerst als docent tekenen voordat hij in het bedrijf kwam. Sam: “Mijn vader vond dat ik moest gaan studeren, want ik kon leren. Ik haalde mijn tweedegraadsbevoegdheid en gaf les op een school in Delft maar behalve de lange vakanties vond ik er niets aan.”

Sam begint over de geschiedenis van Leertouwer en toont zich niet alleen een boeiend prater, maar beschikt ook in alle opzichten over een ijzeren geheugen. De geschiedenis van Leertouwer leest als een schelmenroman. 

Sam in een vloeiende monoloog: “Van oorsprong kwamen we uit Friesland. Een van de Leertouwers vond in 1848 het slaghoedje uit, een hoedje waarmee kruit in wapens werd aangestoken. De uitvinder werd naar Het Kruithuis in Delft, indertijd een militaire enclave, gestuurd. Zo ontstaat de Delftse tak van de familie Leertouwer. Een paar generaties later begon Jacobus Leertouwer in 1897, mijn opa, een schildersbedrijf. Hij was een flamboyant man die eigenlijk kunstenaar wilde worden. Jacobus maakte decoraties voor winkels en letterde etalages maar met een hoop kinderen en de crisistijd van de jaren ’30 was dat geen vetpot. Dus begon hij een schildersbedrijf. Van stenen maalde hij pigmenten, voegde er lijnolie aan toe en maakte zo zijn eigen verf. Daarnaast trad hij op als musicus. Hij speelde harmonica. Een creatieve, rusteloze geest had hij. Ik heb hem als kind nog gekend. Dan wandelden we door de stad om naar zijn projecten te kijken en vertelde hij over de geschiedenis en de architectuur van de panden. Hij vond dat ik cultureel moest worden opgevoed. Dat is gelukt.”

Mijn vader, die ook Sam heet, is een van de drie zonen van zijn tweede vrouw. Nadat de eerste vrouw van Jacobus, bij wie hij vijf kinderen had, overleed, trouwde Jacobus de huishoudster, mijn oma dus. Er kwamen nog drie kinderen. 

Delft bouwde intussen steeds meer grote bedrijven en instellingen en Jacobus deed daar zijn voordeel mee. Een van de zonen van zijn eerste vrouw zat al in het bedrijf als mede-eigenaar, mijn vader en zijn broer Hans mochten er alleen maar werken en dat gaf oorlog. Toen is mijn vader weggegaan en technisch tekenaar geworden, maar Jacobus haalde hem terug. Zo begonnen ze een firma en waren alle drie de kinderen gelijk aan elkaar.”

Het tijdperk Juriën

En toen was er Juriën in 2006. Al snel bleek dat een leven op de steiger niet voor hem was weggelegd. Hij haalde zijn ondernemersdiploma bij dezelfde opleiding als Sam had gedaan. Sam: “Hilarisch was dat, hij had dezelfde leraren die zoveel jaar later nog steeds dezelfde anekdotes vertelden.”

Juriën: “Een leuke tijd waarin ik veel leerde. Elke week een dag naar Heerhugowaard waar ik met dertig andere jongeren, van eenpittertjes tot mensen die in grote bedrijven werkte leerde over het vak. Het technische gedeelte, het ondernemen. En we leerden ook veel van elkaar.”

Juriën, in welk opzicht kon jij het bedrijf verder ontwikkelen?

“Ik vond het bijvoorbeeld frustrerend dat wat we in de zomer verdienden in de winter weer wegsmolt omdat er dan niet genoeg werk was. Ik ben gaan kijken welke opdrachtgevers voor jaarrond werk zouden kunnen zorgen. Het is ons gelukt om bij zorginstellingen terecht te komen zoals ziekenhuizen, GGZ-klinieken en scholen waarmee we langlopende onderhoudscontracten konden afsluiten.”

Sam: “De verdeling van werk is veranderd naar ongeveer dertig procent zorginstellingen, vijftig procent vve’s en twintig procent onderwijsinstellingen.”

Jullie gingen van 15 schilders naar 35 schilders.

“Ja, we zijn ook meer jonge mensen gaan aannemen en vormden teams van zes tot acht man. Dan krijg je een andere groepsdynamiek dan in koppels van twee man, waarbij het toch moeilijker is elkaar feedback te geven, want tja op het einde van de dag moet je toch samen weer in de bus naar huis.”

Is het werken bij zorginstellingen anders dan bij particulieren?

“Juriën: “Ja, van particulieren hebben we afscheid genomen. We hebben ons gefocust op langdurige onderhoudscontracten. En dan is het belangrijk dat je afspreekt hoe je communiceert met de instelling, hoe je met de bewoners omgaat en je meedenkt met het onderhoud op lange termijn. Het zijn opdrachtgevers die het kunnen waarderen dat je komt omdat je de locatie tot iets moois maakt.”

Sam: “Het vereist voor de schilder ook een andere werkhouding. Als je bijvoorbeeld in een psychiatrische instelling werkt, wil je schilders hebben die met respect voor de omgeving hun werk doen.”

Juriën: “Je maakt veel mee in dit soort instellingen. Je moet communiceren, opletten en zorgvuldig zijn.”

En toen nam je in 2015 het bedrijf over. Ging dat dit keer zonder slaande deuren?

Juriën, lachend: “Gelukkig wel. De overname is heel soepel verlopen. Mijn vader heeft het niet voor de hoofdprijs willen verkopen dat is voor mij heel fijn geweest. Ik heb alle lopende contracten overgenomen, ook van de mensen die al veertig jaar of meer hier werken. Dat gaf rust in het bedrijf. Iedereen zag ook wel dat we mooie werken binnenhaalden, de kredietcrisis hadden overleefd en dat het bedrijf groeide.”

Sam: “We wilden dat de mensen die hier al zolang werkten, netjes hun pensioen haalden.”

Juriën: “Er is een schrijnend tekort aan goede vaklieden, dus wij koesteren wat we hier aan talent hebben. We hebben leuke teams die met het bedrijf meegroeien.”

En Sam werkt nog steeds fulltime in het bedrijf?

Sam: “Ja, ik heb er nog steeds lol in en onze werkzaamheden zijn duidelijk verdeeld. Ik werk aan de technische kant, Juriën aan de commerciële kant.”

Bungelen in een bakkie

Koos weet het nog goed. Dat hij bij een kerk, honderd meter hoog, vanaf de goot van de kerk in een bakkie moest stappen.

Davy: “Ze waren vroeger toch helemaal gek hè.”

Koos: “Dat was mijn grootste angst. Dat je hoog werkt en dan naar beneden kon kukelen. En andersom ook. Dat je in een hangladdertje op het dak moest klimmen. Bijvoorbeeld aan de gevel van het Electrotechniek gebouw van de TU Delft. Negentig meter hoog. Ik had nooit hoogtevrees, maar ik werd wel wat angstiger toen ik ouder werd.”

Davy: “Heb je nooit iets ergs meegemaakt?”

Koos: “Nee, gelukkig niet. Wel eens iemand die van de ladder viel, maar gelukkig geen ernstige ongelukken. Wat de veiligheid betreft is er zoveel verbeterd gelukkig.”

Davy: “Ja, wij hebben nu hoogwerkers en steigers.”

Koos: “En die steigers zitten snel en makkelijk in elkaar, dat is wel wat anders dan vroeger toen we al die balken zelf moesten optillen en die broodjes moesten hijsen. 24 kilo per balk en 20 kilo per broodje. Nou, je was erna kapot. En dan moest het werk nog beginnen.”

Davy: “Maar daar ben je wel lekker gespierd van geworden Koos. Moet ik voor naar de sportschool.”

Koos, grinnikend: “Jij drukt op een knoppie van zo’n hoogwerker en je staat waar je wil.”

Davy: “Ik ben ook op de ladder begonnen, maar dit is wel echt ideaal. Je staat veel veiliger en je kunt je veel makkelijker verplaatsen. Maar eenmaal in de hoogwerker is het net zo hard werken als jij vijftig jaar geleden deed Koos. Dat gaat nooit weg.”

Koos: “Ja, da’s waar. En hoe zou het dan zijn als jij met pensioen gaat. Misschien lopen er dan wel robots rond.”

Davy: “Die de verf er gewoon tegenaan gooien.”

Over vroeger en nu

De vraag of er veel in het vak is veranderd tussen toen Koos begon en Davy, knikt Koos overtuigend. De keet, stelt Koos. Dat er tegenwoordig een keet meegaat om te schaften op de werkplek is een luxe die hij lang niet heeft gekend. “We zaten vaak in een lek houten keetje met een paar stoelen erin. Kwam je de volgende dag, was alles zeiknat. Dan dronk ik van ellende mijn koffie liever buiten in de kou op.” Lachend: “Moest ik van de hele dag kou weer een dag bijkomen.”

Davy: “Ja, ik denk dat ik wel meer verwend ben met de arbeidsomstandigheden. Je werd vroeger denk ik ook eerst meer door je collega’s getest dan nu. Je moest eerst maandenlang schuren en schoonmaken en als je dat goed deed, mocht je een keer wat zeggen.”

Koos begint over de vierkante blokwitters waarmee hij enorme zalen van de TU Delft heeft geverfd. Hij slaat op zijn schouders. “Had ik zulke armen ’s avonds.”

Davy: “Die blokwitters heb ik gelukkig niet meegemaakt. Met een roller krijg je alles veel strakker.”

Koos: “In het begin vond ik dat ellende net als de verven die milieuvriendelijker zijn geworden. Die smeerden half zo lekker. En de kwasten veranderden, dat vond ik ook erg. Ik had jarenlang geschilderd met kwasten van goed varkenshaar, moest ik overstappen op dat nylongedoe. In het begin smeerde dat niet lekker en de verf op die kwasten werd snel hard. Maar alles went hè.”

Davy: “Een kwast met varkenshaar, daar deed je wel een poosje mee. Die ging helemaal naar je hand staan.”

Koos: “Ja, door het strijken langs de muren kwamen er mooie ronde koppen op. Ik moest ook altijd mijn eigen kwast hebben.”

Davy: “Dan wist je zeker dat die schoon was zeker.” 

Koos lacht: “Ja, jij snapt het. Eén ding is zeker. Bij Leertouwer is nooit op kwasten bezuinigd.” 

Davy: “Er kwamen gelukkig ook andere mogelijkheden om het werk schoon te maken.”

Koos knikt: “Ik heb de terpentine vast nog in mijn bloedbaan zitten. We maakten er gewoon onze handen mee schoon.”

Davy: “Terpentine wordt nu echt alleen nog maar gebruikt om bepaalde verven te verdunnen.”

Koos: “En stopverf maakte plaats voor synthetische reparatiematerialen. Oh ja, en we kregen handschoenen aan, stofmaskers op en later gehoorbescherming. Voor mij te laat, ik heb aan allebei de kanten van mijn oren een gehoorapparaat.”

Ook asbest is een heikel punt. Koos: “Daarmee wordt natuurlijk nu heel anders omgegaan. Afkloppen… ik ben nooit ziek geweest. Pas toen ik met pensioen ging, kreeg ik heftige Corona, maar ik geloof dat daar geen verband is.”

Davy voegt er nog aan toe dat ook het uniform veranderde: “Strakker met mooie jasjes en broeken waar je niet over struikelt zoals de wijde overalls. Ik vind dat zeker een verbetering.”

Het gesprek komt op flirten op de steiger met zonnige dagen. Davy: “In de vorige eeuw nog een geaccepteerd verschijnsel en als jonge vrijgezel vond ik dat wel leuk. Door alle ophef die is ontstaan past dat niet meer. Ook prima.”

Koos wil nog wel een anekdote kwijt op dit gebied: “Eén keer stond ik op mijn laddertje en deed een vrouw poedelnaakt het gordijn open.” Lachend: “Ik weet niet wie er meer schrok, zij of ik.”